Odbiór wypowiedzi - podstawa

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JĘZYK POLSKI
IV etap edukacyjny
ZAKRES PODSTAWOWY

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;
2. rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
3. rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
4. wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście;
5. wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia;
6. rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe;
7. rozpoznaje w wypowiedzi ironię, objaśnia jej mechanizm i funkcję;
8. rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;
9. rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

1. szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu);
2. korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli;
3. tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki;
4. sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu.

3. Świadomość językowa. Uczeń:

1. analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów;
2. zna pojęcia znaku i systemu znaków; uzasadnia, że język jest systemem znaków;  rozróżnia znaki werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji i sposobów interpretacji;
3. zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną a komunikacją przez Internet);
4. rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
5. wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i zawodowych polszczyzny;
6. rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje;
7. rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, poprawności i stosowności wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych;
8. odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego.