Strona głównaWymagania historia gimnazjum

Wymagania historia gimnazjum

   

Podstawa programowa wyznacza niniejsze wymagania szczegółowe stawiane przed uczniami przystępującymi do egzaminu gimnazjalnego:

1. Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń:

  1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego;
  2. wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka.

2. Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń:

  1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu;
  2. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie;
  3. wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw;
  4. rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.

3. Starożytny Izrael. Uczeń:

  1. charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu;
  2. wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a mono teizmem, odwołując się do przykładów.

4. Cywilizacja grecka. Uczeń:

  1. wyjaśnia wpływ środowiska geografi cznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji;
  2. umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich;
  3. charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie.

5. Cywilizacja rzymska. Uczeń:

  1. umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie;
  2. wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych;
  3. podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską;
  4. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego.

6. Dziedzictwo antyku. Uczeń:

  1. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;
  2. podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną.

7. Chrześcijaństwo. Uczeń:

  1. umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa;
  2. wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim.

8. Arabowie i świat islamski. Uczeń:

  1. umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;
  2. opisuje podstawowe zasady i symbole islamu;
  3. wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem.

9. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń:

  1. umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej;
  2. charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński;
  3. charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III;
  4. opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X–XI w.

10. Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń:

  1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie;
  2. charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka);
  3. wyjaśnia przy czyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.

11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń:

  1. rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego;
  2. wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;
  3. charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.

12. Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń:

  1. wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa;
  2. porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej;
  3. rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu.

13. Polska pierwszych Piastów. Uczeń:

  1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
  2. wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej;
  3. wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski;
  4. ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.

14. Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:

  1. sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
  2. opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
  3. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko krzyżackimi w epoce Piastów;
  4. opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym;
  5. ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;
  6. charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przy łączeniu ziem ruskich.

15. Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:

  1. wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
  2. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów;
  3. charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.

16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:

  1. sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii;
  2. ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.

17. Humanizm i renesans. Uczeń:

  1. wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy;
  2. charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza;
  3. ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej.

18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:

  1. wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim;
  2. opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności powstania kościoła anglikańskiego;
  3. wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu.

19. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:

  1. ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
  2. przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
  3. charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę na tle europejskim;
  4. przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
  5. rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu.

20. Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:

  1. wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje;
  2. wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich;
  3. przedstawia zasady wolnej elekcji;
  4. ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.;
  5. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki we własnym regionie.

21. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:

  1. wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją;
  2. wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie;
  3. ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
  4. wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.

22. Formy państwa nowożytnego. Uczeń:

  1. charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej;
  2. wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii parlamentarnej;
  3. porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa i obowiązki poddanych, rolę instytucji stanowych (parlamentu);
  4. wyjaśnia, na czym polegała specyfi ka ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy.

23. Europa w XVIII w. Uczeń:

  1. wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;
  2. charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau;
  3. porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.

24. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:

  1. przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich;
  2. wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.;
  3. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich.

25. Bunt poddanych – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń:

  1. przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość;
  2. ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
  3. wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy.

26. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:

  1. przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
  2. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja;
  3. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa;
  4. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przy kłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu.

27. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:

  1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze;
  2. przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
  3. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.

28. Rewolucja francuska. Uczeń:

  1. wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki;
  2. wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej;
  3. opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.

29. Epoka napoleońska. Uczeń:

  1. opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych;
  2. wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego;
  3. ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona.

30. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:

  1. przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego,uwzględniając jego decy zje w sprawie polskiej;
  2. wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Eu ropie w I połowie XIX w.

31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:

  1. wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej;
  2. podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego;
  3. identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania;
  4. opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych.

32. Europa i świat w XIX w. Uczeń:

  1. opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
  2. dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec;
  3. wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.;
  4. ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.

33. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:

  1. wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim;
  2. charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
  3. ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.

34. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:

  1. sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
  2. przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych;
  3. rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych;
  4. charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.

35. Życie pod zaborami. Uczeń:

  1. wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej;
  2. charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców;
  3. porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego;
  4. przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.

36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:

  1. przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego;
  2. charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego;
  3. przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i prze miany obyczajowe.

37. I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:

  1. wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy;
  2. charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.

38. Rewolucje rosyjskie. Uczeń:

  1. wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.;
  2. wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji;
  3. opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy; charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.

39. Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:

  1. charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy zwolenników różnych orientacji politycznych;
  2. ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
  3. wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.