Strona głównaWymagania WOS gimnazjum

Wymagania WOS gimnazjum

  

Kurs gimnazjalny z Wiedzy o społeczeństwie jest wyodrębnioną częścią bloku humanistycznego egzaminu gimnazjalnego. Oferujemy również korepetycje zarówno jednorazowe jak i ciągłe. Bazując na podstawie programowej, przed Uczniem stoją niniejsze szczegółowe wymagania jakie powinien znać przystępując do egzaminu:


1. Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń:

  1. omawia i stosuje zasady komunikowania się i współpracy w grupie (np. bierze udział w dyskusji, zebraniu, wspólnym działaniu);
  2. wymienia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji;
  3. przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami;
  4. wyjaśnia na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić.

2. Życie społeczne. Uczeń:

  1. podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; charakteryzuje rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy;
  2. wyjaśnia na przykładach znaczenie podstawowych norm współżycia między ludźmi, w tym wzajemności, odpowiedzialności i zaufania;
  3. charakteryzuje życie szkolnej społeczności, w tym rolę samorządu uczniowskiego; wyjaśnia, na czym polega przestrzeganie praw ucznia;
  4. rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz związane z nimi oczekiwania;
  5. wyjaśnia, jak tworzą się podziały w grupie i w społeczeństwie (np. na „swoich” i „obcych”), i po daje możliwe sposoby przeciwstawiania się przejawom nietolerancji.

3. Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń:

  1. charakteryzuje – odwołując się do przykładów – wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia;
  2. omawia problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków (na podstawie samo dzielnie zebranych informacji);
  3. przedstawia wybrany problem społeczny ważny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości i rozważa jego możliwe rozwiązania.

4. Być obywatelem. Uczeń:

  1. wyjaśnia, jak człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa);
  2. podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa;
  3. przedstawia cechy dobrego obywatela; odwołując się do historycznych i współczesnych postaci, wykazuje znaczenie postaw i cnót obywatelskich.

5. Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

  1. przedstawia główne podmioty życia publicznego (obywatele, zrzeszenia obywatelskie, media, politycy i partie, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) i pokazuje, jak współdziałają i konkurują one ze  sobą w życiu publicznym;
  2. uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania;
  3. przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych (od lokalnych stowarzyszeń do związków zawodowych i partii politycznych) i uzasadnia ich znaczenie dla obywateli;
  4. wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym;
  5. opracowuje – indywidualnie lub w zespole – projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz).

6. Środki masowego przekazu. Uczeń:

  1. omawia funkcje i wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w życiu obywateli;
  2. charakteryzuje prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i od biorców;
  3. wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy; krytycznie analizuje przekaz reklamowy;
  4. uzasadnia, posługując się przykładami, znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie; odczytuje i interpretuje wyniki wybranego sondażu opinii publicznej.

7. Wyborcy i wybory. Uczeń:

  1. przedstawia argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich;
  2. wymienia zasady demokratycznych wyborów i stosuje je w głosowaniu w szkole;
  3. wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze;
  4. krytycznie analizuje ulotki, hasła i spoty wyborcze.

8. Naród i mniejszości narodowe. Uczeń:

  1. wyjaśnia, co dla niego oznacza być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty na ro do wej) i czym obywatelstwo różni się od narodowości;
  2. wyjaśnia, uwzględniając wielonarodowe tradycje Polski, jaki wpływ na kształtowanie narodu mają wspólne dzieje, kultura, język i tradycja;
  3. wymienia mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) żyjące obecnie w Polsce i przedstawia przysługujące im prawa; na podstawie samodzielnie zebranych materiałów charakteryzuje jedną z tych grup (jej historię, kulturę, obecną sytuację);
  4. wyjaśnia, co to jest Polonia i w jaki sposób Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną.

9. Patriotyzm dzisiaj. Uczeń:

  1. wyjaśnia, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną i omawia te więzi na własnym przy kładzie;
  2. uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej;
  3. wyjaśnia, odwołując się do wybranych przykładów, czym według niego jest patriotyzm; porównuje tę postawę z nacjonalizmem, szowinizmem i kosmopolityzmem;
  4. wykazuje, odwołując się do Holokaustu oraz innych zbrodni przeciw ludzkości, do jakich konsekwencji prowadzić może skrajny nacjonalizm;
  5. rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami.

10. Państwo i władza demokratyczna. Uczeń:

  1. wymienia podstawowe cechy i funkcje państwa; wyjaśnia, czym jest władza państwowa;
  2. wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym;
  3. wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym;
  4. wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska);
  5. porównuje demokrację bezpośrednią z przedstawicielską oraz większościową z konstytucyjną (liberalną);
  6. wyjaśnia, czym są prawa człowieka i uzasadnia ich znaczenie we współczesnej demokracji;
  7. rozważa i ilustruje przykładami zalety i słabości demokracji.

11. Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń:

  1. wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej;
  2. omawia najważniejsze zasady ustroju Polski (suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm);
  3. korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej omawia podstawowe prawa i wolności w niej zawarte;
  4. wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w Polsce.

12. System wyborczy i partyjny. Uczeń:

  1. wyjaśnia, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne;
  2. wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a systemem wielopartyjnym;
  3. wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te, które pozostają w opozycji.

13. Władza ustawodawcza w Polsce. Uczeń:

  1. przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw;
  2. sporządza, na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu tych obrad i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie.

14. Władza wykonawcza. Uczeń:

  1. wskazuje najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta;
  2. wyjaśnia, jak powoływany jest i czym zajmuje się rząd polski; podaje nazwisko premiera, wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw;
  3. wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań;
  4. wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy.

15. Władza sądownicza. Uczeń:

  1. przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość, dwuinstancyjność) i przykłady spraw, którymi się zajmują;
  2. wyjaśnia, czym zajmuje się Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

16. Samorządy i ich znaczenie. Uczeń:

  1. uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym i podaje przy kłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców;
  2. wyjaśnia, na czym polegają zasady decentralizacji i pomocniczości; odnosi je do przy kładów z życia własnego regionu i miejscowości.

17. Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń:

  1. przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postaci z jej dziejów;
  2. wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego i wykazuje, jak odnosi się to do jego codziennego życia;
  3. przedstawia sposób wybierania i działania władz gminy, w tym podejmowania decyzji w sprawie budżetu;
  4. nawiązuje kontakt z lokalnymi instytucjami publicznymi i organizacjami poza rządowymi oraz podejmuje współpracę z jedną z nich (w miarę swoich możliwości);
  5. pisze podanie, krótki list w sprawie publicznej i wypełnia prosty druk urzędowy;
  6. odwiedza urząd gminy i dowiaduje się, w jakim wydziale można załatwić wybrane sprawy.

18. Samorząd powiatowy i wojewódzki. Uczeń:

  1. przedstawia sposób wybierania samorządu powiatowego i wojewódzkiego oraz ich przykładowe zadania;
  2. porównuje – na wybranych przykładach – zakres działania samorządu woje wódz kiego z zakresem działania wojewody;
  3. przygotowuje plakat, folder, stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region.

19. Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń:

  1. przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami);
  2. charakteryzuje politykę obronną Polski; członkostwo w NATO, udział w między narodowych misjach pokojowych i operacjach militarnych;
  3. przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji;
  4. wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty.

20. Integracja europejska. Uczeń:

  1. przedstawia cele i etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony);
  2. wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska);
  3. wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności;
  4. wyjaśnia, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane;
  5. wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnia swoją opinię na temat jej dalszej integracji i rozszerzania;

21. Polska w Unii Europejskiej. Uczeń:

  1. przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej;
  2. wyszukuje informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich oby wa teli, przedsiębiorstwa i instytucje;
  3. formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju.

22. Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń:

  1. wyjaśnia, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje międzynarodowe;
  2. wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; omawia przebieg i próby rozwiązania jednego z nich.

23. Problemy współczesnego świata. Uczeń:

  1. porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przy kła dach, na czym polega ich współzależność;
  2. uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą;
  3. wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki; ocenia jej skutki;
  4. rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy);
  5. ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie;
  6. wyjaśnia, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać.

24. Praca i przedsiębiorczość. Uczeń:

  1. wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych;
  2. przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; bierze udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają je rozwinąć;
  3. stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efektów).

25. Gospodarka rynkowa. Uczeń:

  1. przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między nimi;
  2. podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy);
  3. charakteryzuje gospodarkę rynkową (prywatna własność, swoboda gospodarowania, konkurencja, dążenie do zysku, przedsiębiorczość);
  4. wyjaśnia działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku; analizuje rynek wybranego produktu i wybranej usługi.

26. Gospodarstwo domowe. Uczeń:

  1. wyjaśnia na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe;
  2. wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; układa jego budżet;
  3. przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważa wydatki i źródła ich finansowania;
  4. wyjaśnia, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić.

27. Pieniądz i banki. Uczeń:

  1. przedstawia na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej;
  2. wyjaśnia, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych;
  3. wyszukuje i zestawia ze sobą oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); wyjaśnia, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie.

28. Gospodarka w skali państwa. Uczeń:

  1. wyjaśnia terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretuje dane statystyczne na ten temat;
  2. wymienia najważniejsze dochody i wydatki państwa; wyjaśnia, co to jest budżet państwa;
  3. przedstawia główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT) i oblicza wysokość podatku PIT na podstawie konkretnych danych.

29. Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń:

  1. wyjaśnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej;
  2. wyjaśnia, jak działa przedsiębiorstwo, i oblicza na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i zysk;
  3. wskazuje główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnia na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów;
  4. przedstawia główne prawa i obowiązki pracownika; wyjaśnia, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

30. Wybór szkoły i zawodu. Uczeń:

  1. planuje dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne preferencje i predyspozycje;
  2. wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, Internet);
  3. sporządza życiorys i list motywacyjny;
  4. wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenia jego skutki.

31. Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń:

  1. przedstawia zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; wyjaśnia, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu;
  2. podaje przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce i poddaje je ocenie;
  3. wyjaśnia mechanizm korupcji i ocenia skutki tego zjawiska dla gospodarki.