Tworzenie wypowiedzi

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
2. stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat;
3. tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
4. dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując  autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne  oraz interpunkcyjne;
5. uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
6. przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki  kłamstwa, manipulacji, ironii);
7. stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się  do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych;
8. świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.

2. Świadomość językowa. Uczeń:

1. rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się  do nich;
2. sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
3. tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się;  świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
4. stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
5. stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje  szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
6. wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik;
7. przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne  i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, za mienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na  zależną;
8. wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi;
9. wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia  emocji; stosuje wołacz w ce lu osiągnięcia efektów retorycznych;
10. stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników  (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków;  stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych  (zgody i rządu)
11. operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na  tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim  wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska).

Zobacz również: